نقوش و معماری مساجد قدیمی ایران و مقایسه آنها با هم

نقوش و معماری مساجد قدیمی ایران و مقایسه آنها با هم

دسته: معماری
بازدید: 6 بار
فرمت فایل: doc
حجم فایل: 2721 کیلوبایت
تعداد صفحات فایل: 139

هدف از پایان نامه بررسی نقوش و معماری مساجد قدیمی ایران و مقایسه آنها با هم (مقایسه مسجد کبود تبریز و مسجد شیخ لطف الله اصفهان) می بشد

قیمت فایل فقط 65,000 تومان



دانلود پایان نامه رشته معماری

نقوش و معماری مساجد قدیمی ایران و مقایسه آنها با هم

چکیده 

نقش متنوع و رنگارنگ کاشی کاری مساجد ایرانی، جز زیباترین و پرمعناترین عناصر به کار رفته در مساجد است. این نقوش پرمعنا هریک بر حسب شکل و محل قرار گیری دارای کارکرد و بار معنایی و رمزی متفاوت است. تکرار، ویژگی خاصی است که در میان عبادتگاه ها تنها در مسجد به این وسعت استفاده شده است و در عملکرد خود با روح اسلام و عبادت در آن ارتباط تنگاتنگ و مستقیم دارد. نقوش اسلامی که در نوع گردش اسلیمی و ختایی و نقوش هندسی جلوه گر شده است معمولاً از یک یا چند شکل منظم به دست می آید که در انحناها و دوایر قرار می گیرند و بر طبق اندازه های تکرار شونده به اشکال متفاوتی نمودار می شوند و به این صورت، تناسبات وابسته به آن نقش، در کل سطح گسترش طرح تکرار می شود.

حتی اگر پایه هندسی کار حذف شده باشد و تنها خطوط و شکل هایی که بر اساس آن ترسیم شده است باقی مانده باشد باز هم روح هم آهنگ و تکرار شونده آن محفوظ و نمایان است. این نقوش نیز جلوه ای قدسی در هماهنگی کامل با معماری بنای مسجد است و چنان احساس معنویت را به شخص حاضر در مسجد القا می کند. که گویی تمام ساختمان مسجد در ذره ذره نقوش و اشکال خود دائماً ذکر او می گویند و به همراه خود، عابد را از مقام خاکی به سیر در افلاک دعوت می کنند. این نقوش که نظم هندسی آن گویای عقلانی بودن آن است ضمن اینکه برای ره گذران زیبایی صوری ایجاد کرده. برای عابد، نقش دیگری ایفا می کند و او را از عالم تعلقات و کثرات به عالم وحدت و ماورای ظاهر رهنمون می کند. در اغلب نقوش اسلامی، نوشته، نقش کار ساز و مهمی ایفا می کند. خطوط نسخ وکوفی به سیال بودن آب زلال و به نرمی نسیم سحرگاهی در لابه لای نقوش یا روی آن ها می لغزند و آیات نور و اشارات قداست را بر آن ها می نگارند. هنرمند مسلمان از کثرات می گذرد تا به وحدت نایل آید. انتخاب نقوش هندسی، اسلیمی و ختایی و کم ترین استفاده از نقوش انسانی و وحدت این نقوش در یک نقطه، تاکیدی بر این کوشش است. طرح های هندسی که به نحو بارزی وحدت در کثرت و کثرت در وحدت را نمایش می دهد. همراه با نقوش اسلیمی که نقش ظاهری گیاهی دارند آن قدر از طبیعت دور می شوند که فضای معنوی خاصی را ابداع می نمایند که رجوع به عالم توحید دارد. تفکر توحیدی چون دیگر تفکرهای دینی در معماری مساجد، تجلی تام و تمام پیدا می کند.

رنگ نیز به خودی خود ظهور نمی یابد مگر اینکه بر نقش بنشیند آن گاه است که منشاء اثر می گردد و در فضا سازی دخالت می کند. سومین عنصر مهم فضاسازی معنوی مسجد،‌ نور است که رنگ نشسته بر نقش را ظاهر می گرداند و در فضاسازی نقشی بی بدیل ایفا می کند. همه رنگ های نشسته بر نقوش است که رنگ ها را ظاهر می گرداند و طیف رنگین از کم رنگ به پر رنگ و سایه روشن را می آفریند. بدین ترتیب، عمق میدان و وسعت دید، معنا و موجودیت می یابد.[89] در یک محیط، باید میان زیبایی و عملکرد ارتباط برقرار نمود. طراحی محیطی برای زیبا ساختن محیط بصری، آگاه کردن و ارتباط برقرارکردن به عنوان یک اهرم پر قدرت، به ایفای نقش می پردازد. این پیام باید در وهله اول، کاربردی بوده و بعد زیباشناسانه آن مراعات گردد. به عبارت دیگر،‌ در جهت زیبایی و مطلوب نمودن محیط تلاش صورت پذیرد.[90]

در معماری اسلامی ایران،‌ بدون شک جنبه های ساختمانی و نوآوری در فضاهای مساجد و ایجاد فضایی تازه در سیر تاریخی خود،‌ از اهمیت بالایی برخوردار می باشد. یک معماری ایران در عناصر معماری همچون قوس ها، تاق بندی ها، گنبد و حتی مقرنس به عنوان یک تزیین حجمی و سه بعدی پیشتاز بوده و توانسته است این دستاوردها به دیگر سرزمین های اسلامی نشان دهد.[91] مسجد، محل تجلی مجموعه ای از هنرهایی است که مصداق مسلم هنر شهودی است. بعبارت دیگر، در مساجد نه تنها دین با هنر ملاقات می کند بلکه مهم ترین نمودهای هنر اسلامی،‌ معماری مساجد و ویژگی های بارز آن است. مجموعه ای از جلوه های هنری را می توان در مساجد مشاهده نمود که از آن باید به هنر پرستشگاهی یا هنر قدسی یاد کرد. این جلوه های هنری عبارتند از معماری،‌ گچبری،‌ آجرکاری، کاشی کاری، مقرنس کاری،‌ خوشنویسی، فضاآرایی و... در طول نسل ها و قرون متمادی،‌ پاکترین و امن ترین ملجاء برای هنر اسلامی، مساجد بوده است.

از آنجا که هنر با نماد آمیخته است و نمادها ماهیت و جوهر هنر را تشکیل می دهند. لذا مجموعه هایی که از هنر در خدمت مسجد قرار گرفته، فراوان بوده و دارای پیامی معنادار می باشد. در هنر معماری مساجد، خطوط عمودی، افقی و منحنی، دارای معنای بلندی می باشند. ساخت گنبد، محراب، گلدسته ها، ستون ها،‌ منبر،‌ مقرنس ها نیز پیامی را به مخاطب القا می نماید. هنر اسلامی نه تنها در مسجد بلکه در متن زندگی مردم جریان یافته و در طول قرون متمادی، محیطی را فراهم آورده. که در آن مسلمین با به یاد داشتن خداوند و با عنایت و تامل در باب زیبایی که نهایتاً فقط ناشی از خداوند است که به مفهومی مطلق و زیبا منتهی می شود کار هنری انجام می دهند.[92] معماری مسجد بدنبال الهام از مفاهیم کلام الهی و روایی است، تا فضایی ایجاد بکند که عالم ملکوت (عالم معنا) و عالم ناسوت (عالم صورت، ملک و طبیعت) را به هم قرین سازد و فضای روحانی واحدی را خلق کند. چه گنبد، مناره، محراب و طاق در فرم ها و چه کتیبه ها و کاشی کاری ها و گچبری ها و کاربندی ها همگی به یک محور و نهایت منتهی به یک نقطه می شوند. نقوش، اشکال و رنگ ها در معماری نشانه بارزی برای القای معانی پنهان هستند. مخاطب از طریق حضور در فضای معماری به درک شهودی آن معانی نایل می شود.[93]

هدف از این پایان نامه  بررسی نقوش و معماری مساجد قدیمی ایران و مقایسه آنها با هم ( مسجد کبود تبریز و مسجد شیخ لطف الله اصفهان ) می باشد.

کلید واژه:

مقایسه تطبیقی

نقوش مسجد کبود تبریز

نقوش مسجد شیخ الله اصفهان

 تعریف مساله

تداوم در نقوش معماری ایرانی یک روند چند هزار ساله داشت که در هر دوره بر طبق مذهب و دین و نوع مصالح ساختمان دچار تحولاتی می شد. ولی در کل نمادهای کهن باستان و باستانی ایرانی تکرار می شد.با ظهور مکتب تیموری و گسترش کاشی کاری در معماری این روند در دوره صفوی به نقطه اوج خود رسید. ولی دوره صفوی هم مثل سایر دوران ایران در زمینه هنر و معماری در ادامه دوران قبل از خود بود. که در این بین معماری دوره قره قویونلو (مکتب آذری) در زمینه تزیینات بیشترین تاثیر را در معماری صفوی گذاشت. در این بین شباهت های بسیاری در کاشی کاری های مسجد کبود و مسجد شیخ لطف الله می توان شاهد بود.

مسجد شیخ لطف الله به عنوان گنجینه ای از تزیینات معماری در زمینه های مختلف تزیینی خط، نقوش گیاهی و هندسی و همچنین قاب بندی که در نقوش صورت می گرفت تحت تاثیر مسجد کبود بوده است. با توجه به ریشه آذربایجانی خاندان صفوی می توان گفت همانطور که قدرت گیری خاندان صفوی از آذربایجان شروع و در اصفهان به اوج رسید. در زمینه معماری نیز مکتب آذری (مسجد کبود) را در اصفهان در قالب شیخ لطف الله به اوج رساندند.

با توجه به تداوم نقوش در تزیینات معماری لزوم توجه به تزیینات معماری در دوره قره قویونلو به عنوان یک پل ارتباطی بین معماری تیموری و معماری صفوی مهم به نظر می رسد که همیشه نادیده گرفته می شود. عناصر و نقش مایه های تزیینی بدیع و غنی مسجدکبود و مسجد شیخ لطف الله عاملی گردیده که هریک از این بناها در زمان خویش به شاهکار هنری دوره تاریخی خود مبدل شوند. به همین جهت توجه و مطالعه ی بصری نقوش این دو مکان که براساس هندسه و تناسبات طراحی شده این امکان را می دهد. با بررسی و بهره گرفتن از نقوش آثاری را خلق نمود که دارای ویژگی های سنتی و مذهبی باشد. با پدید آوردن چنین آثاری می توان بیشترین ارتباط را با مردم برقرار کرد که در برگیرنده صنایع هنری و دوران اسلامی ایران باشد.

فهرست مطالب

چکیده

فهرست مطالب

فصل اول: معرفی بنای مسجد کبود و مسجد شیخ لطف الله

3-1 تاریخچه تبریز.26

3-2 شیوه معماری آذری.27

3-2-1 بناهای سبک آذری.28

3-3 مختصری از دولت قره قویونلو.29

3-4 نقش دولت قره قویونلو در تاریخ هنر ایران.31

3-5 معماری در دوره قره قویونلو.32

3-6 مسجد کبود.33 

3-7 بررسی نقوش مسجد کبود تبریز36

3-8 تاریخچه اصفهان68  

3-9 شیوه معماری اصفهانی.68  

3-9-1 بناهای سبک اصفهانی.68

3- 10 مختصری از دولت صفوی70

3-11 نقش دولت صفوی در تاریخ هنر72

3-12معماری در دوره صفوی73

3-13 مسجد شیخ لطف الله.74

3-14 بررسی نقوش مسجد شیخ لطف الله اصفهان. 77

فصل دوم: مقایسه تطبیقی مسجد کبود و مسجد شیخ لطف الله 

4-1 مقایسه تطبیقی نقوش مسجد کبود تبریز و شیخ لطف الله اصفهان.106

4-2 مقایسه تطبیقی طراحی و مصالح.108

4-2-1 کاشی کاری108

4-2-2 خط و خوشنویسی.109

4-2-3 آجر110

4-2-4 سنگ.111

4-2-5 معماری و پلان.112

4-3 شباهت ها و تقاوت های نقوش.113 

4-3-1 اسلیمی دهن اژدری.113

4-3-2 اسلیمی ماری.113

4-3-3 اسلیمی برگی.113

4-3-4 اسلیمی خرطومی114

4-3-5 چنگ یا پیچک.115 

4-3-6 یایه اسلیمی و سراسلیمی.116 

4-3-7 برگ.116 

4-3-8  برگ مو121 

4-3-9 غنچه.121 

4-3-10 گل های گرد.126 

4-3-11 گلبرگ.126

4-3-12 گل های شاه عباسی.130

4-3-13 گل های خاص مسجد کبود .134

4-3-14 ترنج.134

4-3-15 قاب135

4-3-16 حاشیه135 

4-3-17 گره چینی. 136

نتیجه گیری و پیشنهادات166

منابع

فهرست تصاویر

5-277 آرم نوشتاری. (منبع: برگرفته از سایت/www.persianGFX.com)174

5-278 آرم شمایلی. (منبع: برگرفته از سایت/www.persianGFX.com).174

5-279 آرم شمایلی-نمادین. (منبع: برگرفته از سایت/www.persianGFX.com)174

4-1 پلان مسجد شیخ لطف الله اصفهان(منبع:سایت میراث فرهنگی www.Isfahan cht.ir )111

4-2 پلان مسجد کبود تبریز(منبع:سایت میراث فرهنگی www.Isfahancht.ir)111

شکل3-1تا شکل4-263 136-36

تصویر3-29تا تصویر4-304 136-36

طرحهای6- 1 تا 6– 16189-186

فهرست جداول

جدول شماره 1. اسلیمی دهن اژدری. . 137

جدول شماره 2. اسلیمی ماری138

جدول شماره 3. اسلیمی برگی. .138

جدول شماره 4. اسلیمی خرطومی.139

جدول شماره 5. چنگ یا پیچک.142

جدول شماره 6. پایه اسلیمی.143

جدول شماره 7. برگ. .147

جدول شماره 8. برگ مو149

جدول شماره 9. غنچه151

جدول شماره 10. گل های گرد154

جدول شماره 11. گل های شاه عباسی.159

جدول شماره 12. گل های مخصوص مسجد کبود تبریز161

جدول شماره 13. ترنج. .162

جدول شماره 14. قاب 163

جدول شماره 15. حاشیه. . 165

جدول شماره 16. گره چینی.165

قیمت فایل فقط 65,000 تومان



برچسب ها : نقوش و معماری مساجد قدیمی ایران و مقایسه آنها با هم , معماری مسجد کبود تبریز , معماری مسجد شیخ لطف الله اصفهان , بررسی نقوش مسجد کبود تبریز , بررسی نقوش مسجد شیخ لطف الله اصفهان , طراحی معماری مسجد کبود تبریز , طراحی معماری مسجد شیخ لطف الله اصفهان , مقایسه نقوش مسجد کبود و مسجد شیخ لطف الله , مقایسه معماری مسجد کبود و مسجد شیخ لطف الله

 برای توضیحات بیشتر و دانلود کلیک کنید